Σπήλαια Νομού Σερρών
Αρκουδοσπηλιά – Παγγαίο Βάραθρο Ολούκ Ντερέ – Καπνόφυτο
Καταρράκτης Ζεστών Nερών – Σιδηρόκαστρο Μεγάλο σπήλαιο Επταμύλων – Σέρρες
Μικρό σπήλαιο Επταμύλων – Σέρρες Σπήλαιο Βοσκόβρυσης – Παγγαίο
Σπήλαιο Δισσάκια – Παλιά Μεσολακκιά Σπήλαιο Χρυσοπηγής – Σέρρες
Σπήλαιο Αλιστράτης – Σέρρες Σπήλαιο Θεοχάρη – Μενοίκιο
Το σπήλαιο είναι ένα μοναδικό και πολύ ειδικό μέρος του φυσικού μας περιβάλλοντος. Λόγω του αργού και βαθμιαίου σχηματισμού του κατά τη διάρκεια πολλών χιλιάδων ετών, φανταστικές μορφές αναπτύσσονται, ιζήματα αποθέτονται, όμορφοι ανθρακικοί σχηματισμοί συγκεντρώνονται και οι διάφοροι ζωντανοί οργανισμοί βρίσκουν ένα σπίτι και καταφύγιο. Το να μπει κάποιος σε ένα τέτοιο μέρος είναι μια εμπειρία απίθανη να ξεχαστεί, αλλά δυστυχώς μόνο μερικοί άνθρωποι έχουν το προνόμιο αυτό.
Μόλις ένα σπήλαιο παραβιαστεί απο την ανθρώπινη παρουσία, ξεκινάει μια διαδικασία επιδείνωσης και φθοράς. Μερικές φορές αυτή η διαδικασία είναι εξαιρετικά γρήγορη αλλά συνήθως είναι σταθερή και μόλις αξιοπρόσεχτη. Τέτοια καταστροφή είναι ένα έγκλημα ενάντια στη φύση και υπάρχει μια ηθική ευθύνη εκ μέρους όλων που χρησιμοποιούνε αυτό το περιβάλλον με σκοπό την απόλαυση ή την επιστημονική μελέτη.
Η εξέταση των σχηματισμών είναι μια από τις εμπειρίες σε μια σπηλιά που ανταμείβουν τον σπηλαιοεξερευνητή. Κατά τη διάρκεια πολλών χιλιάδων ετών η βαθμιαία συγκέντρωση ασβεστίτη αναπτύσσει όμορφες μορφές που συχνά δεν περιγράφονται με λόγια. Πολλοί από τους σχηματισμούς είναι μεγάλου ενδιαφέροντος για τους επιστήμονες, οι οποίοι είναι σε θέση να συναγάγουν την εξελικτική ιστορία των σπηλαιοσυστημάτων με την ανάλυση των σχηματισμών που εμφανίζονται μέσα σε αυτά.
Η καταστροφή ή η απομάκρυνση τέτοιων σχηματισμών είναι σαν να σκίζονται σελίδες από ένα ιστορικό έγγραφο. Ακόμα αυτοί οι εύθραυστοι σχηματισμοί είναι επιρρεπείς στη ζημιά, και η ομορφιά τους μπορεί μόνιμα να χαλάσει από την αφή ενός βρώμικου χεριού. Δυστυχώς όμως υπάρχουν σχηματισμοί που βρίσκονται σε στενά περάσματα τα οποία διασχίζονται και η καταστροφή τυχαία και χωρίς πρόθεση εμφανίζεται. Πρέπει να θυμόμαστε ότι μια στιγμή απερισκεψίας, μπορεί να στερήσει από κάποιον την ευχαρίστηση να δει ότι υπήρχε κάποτε εκεί.
Συχνά, η λάσπη των σπηλαίων και οι αποθέσεις στο πάτωμά τους, είναι πιο σημαντικές για τους επιστήμονες από ότι τα σπηλαιοθέματα. Η συντήρησή τους είναι επομένως εξίσου ζωτικής σημασίας. Η τάση στις νέες ανακαλύψεις είναι να δεθεί με ταινία μια στενή διάβαση και να περιοριστεί η μετακίνηση μέσα σε αυτό. Αυτό εξασφαλίζει τη συντήρηση των αποθέσεων λάσπης και άλλων αποθέσεων στο πάτωμα και εξασφαλίζει ελάχιστη διαταραχή της ζωής στο σπήλαιο. Το μοναδικό περιβάλλον των σπηλαίων παρέχει έναν βιότοπο για πολλές εξειδικευμένες μορφές ζωής που είναι πολύ ευαίσθητες στην ανθρώπινη διαταραχή. Στον ανεκπαίδευτο παρατηρητή οι νυχτερίδες είναι η προφανέστερη μορφή ζωής που βρίσκεται υπόγεια. Όλα τα είδη νυχτερίδων απειλούμενα υπό εξαφάνιση προστατεύονται από το νόμο και μεγάλη προσοχή πρέπει πάντα να λαμβάνεται για να μην ενοχληθούν, ειδικά κατά τη διάρκεια της χειμερίας νάρκης από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάρτιο, δεδομένου ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει στο θάνατό τους. Εάν βλέπουμε μια νυχτερίδα, περνάμε γρήγορα και ήσυχα. Αφθονότερα από τις νυχτερίδες, αλλά λιγότερο αξιοπρόσεχτα, είναι τα πολυάριθμα άλλα πλάσματα που εμφανίζονται σε όλη τη σπηλιά στο πάτωμα και στο νερό. Αυτά τα μικροσκοπικά ζώα προσαρμόζονται στη διαβίωση σε αυτό το εχθρικό περιβάλλον και είναι μέρος ενός ευγενικά ισορροπημένου οικοσυστήματος. Η λιγότερη διαταραχή που το άτομο προκαλεί, την περισσότερη πιθανότητα επιβίωσης έχουν.
Δυστυχώς τα ζώα που κατοικούν σε σπηλιές πεθαίνουν από φυτοφάρμακα και άλλους ρύπους επιφανειακούς. Το χειρότερο από όλα παρουσιάζονται σε καταβόθρες, βάραθρα οι οποίες θεωρούνται καλές θέσεις για τη διάθεση των λυμάτων, στέρεων αποβλήτων και άλλων επικίνδυνων και ανθυγιεινών υλικών […].
Επειδή οι κλιματολογικές συνθήκες στα σπήλαια είναι σταθερές, οι σπηλιές είναι άριστες περιοχές για τη συντήρηση των αρχαιολογικών και παλαιοντολογικών υπολειμμάτων. Η μελέτη των ανασκαφών έχουν αποκαλύψει πολλά για τον πρώτο άνθρωπο. Ευτυχώς το μεγαλύτερο μέρος του υλικού θάβεται στα ιζήματα και είναι απίθανο να ενοχληθεί εκτός από το σκάψιμο. Υπάρχουν, εντούτοις, μερικές περιοχές όπου, για παράδειγμα, σωροί οστών βρίσκονται επιφανειακά. Κανένας δεν πρέπει να τους ενοχλήσει αλλά αντιθέτως να επιδιώξει αμέσως τη συμβουλή από ειδήμονες […].
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η καλύτερη προστασία για ένα σπήλαιο είναι να κλείσει για πάντα, ή ακόμα καλύτερα, ποτέ να μην ανακαλυφθεί!
Φυσικά, κλείνοντας οριστικά όλα τα σπήλαια, ή παύοντας την αναζήτηση και την εξερεύνηση νέων σπηλαίων, θα σήμαινε επίσης το τέλος της σπηλαιολογίας σαν σπορ και επιστήμη. Αυτό θα ήταν μια καταστροφή, καθώς, σε πολλούς τομείς (βιολογία, υδρολογία, γεωλογία, αρχαιολογία, παλαιοντολογία κ.ά.) είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί η μελέτη και εξερεύνηση σπηλαίων. Είναι λοιπόν σαφές ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος εξερεύνησης μέσα στο σπήλαιο, που θα έχει ελάχιστη επίδραση στον οργανικό ή ανόργανο κόσμο, και εάν είναι δυνατόν να μην επηρεαστούν καθόλου.
Εκτός από όλα τα είδη των μέτρων που μπορούν να ληφθούν για την προστασία ενός σπηλαίου, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η δική μας συμπεριφορά.
Προστατεύουμε τα σπήλαια από τις λασπωμένες μας μπότες, τυλίγοντας τες με καθαρές σακούλες […]. Οποιαδήποτε ενέργεια καθαρισμού σπηλαιοθεμάτων από τις λάσπες θα πρέπει να γίνεται συνοδεία έμπειρου σπηλαιολόγου (γεωλόγου, βιολόγου κ.ά.), ώστε να μην προκληθούν περισσότερες φθορές.
Στενά περάσματα πλούσια σε σπηλαιοδιάκοσμο καλό θα ήταν να τονίζονται στις χαρτογραφήσεις ώστε να μην εξερευνούνται από όλους και καταστραφούν. Επίσης μπορεί να τοποθετηθεί κόκκινη / λευκή πλαστική ταινία ώστε να αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι.
Δεν σπάμε σπηλαιοθέματα. Ένας σταλακτίτης αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό μέσα στο σπήλαιο, αλλά έξω από αυτό είναι μια νεκρή πέτρα. Πολλοί σχηματισμοί είναι εύθραυστοι και μόνο από το ποδοβολητό μπορεί να σπάσουν.
Δεν γράφουμε στα τοιχώματα των σπηλαίων το όνομα μας και την ημερομηνία της επίσκεψης μας, ή ακόμα και το όνομα του συλλόγου μας. Οι επιγραφές αυτές αποτελούν πράξεις βανδαλισμών.
Τα σπήλαια δεν αποτελούν χώρους απόρριψης σκουπιδιών, οποιαδήποτε μορφής.
Καλό θα ήταν να αποφεύγεται η χρήση ασετυλίνης ή οποιασδήποτε μορφής φλόγας μέσα στο σπήλαιο. Η εκπομπή των πολύ λεπτών σωματιδίων άνθρακα από την καύση της φλόγας, η μεταφορά τους μέσω του αέρα και η απόθεσή τους στις επιφάνειες του σπηλαίου προκαλούν το μαύρισμα των τοιχωμάτων.
Μην κλείνουμε τις εισόδους των σπηλαίων με καγκελόπορτες ή κλαδιά ή οτιδήποτε άλλο. Οι νυχτερίδες που χρησιμοποιούν τα σπήλαια πρέπει να βγουν έξω για να τραφούν με έντομα. Με τον τρόπο αυτό εγκλωβίζονται και πεθαίνουν μέσα στο σπήλαιο.
Τέλος να μην ξεχνάμε ότι τα σπήλαια αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά και υπόκεινται στο Υπουργείο Πολιτισμού και συγκεκριμένα στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, από την οποία πρέπει να πάρει κάποιος άδεια για να επισκεφθεί ένα σπήλαιο που δεν είναι τουριστικά αξιοποιημένο.
Πηγή: Σωτηριάδης Γεώργιος, Γεωλόγος – Μέλος Σπηλαιολογίας Θεσσαλονίκης “Πρωτέα”.
Πατήστε εδώ για να διαβάσετε τον Οδηγό Βασικών Α’ Βοηθειών για Σπηλαιοεξερευνητές
